National XR Day 2025: van losse instrumenten naar een krachtige symfonie
Hoe zorgen we dat nieuwe technologieën als XR leiden tot verbinding in plaats van vervreemding, en kunnen leiden tot een betere samenleving waarin mensen en organisaties dichter bij elkaar werden gebracht? De 'energizer' van Steye Hallema, creative director van het SmartPhone Orchestra, gaf op XR Day 2025 (georganiseerd door SURF in samenwerking met de Erasmus Universiteit en Erasmus Centre for Data Analytics) een treffend antwoord op deze terugkerende vraag door een live muziekstruk te creëren met enkel de smartphones van de honderden aanwezigen. Elke telefoon fungeerde als een uniek instrument, samengebracht door één virtuele dirigent. Niet de technologie op zich stond centraal, maar de directe menselijke verbinding die hierin mogelijk was.
Voorbereiden op een complexe samenleving
Jantine Schuit, rector magnificus van de Erasmus Universiteit, benadrukte in haar welkomstwoord dat XR studenten helpt zich voor te bereiden op de nieuwe complexiteit van de samenleving. Denk aan multidisciplinaire vraagstukken rond duurzaamheid, inclusie of digitale ethiek. Ze riep op om niet alleen binnen disciplines, maar ook tussen onderwijsniveaus te verbinden. MBO, HBO en WO hebben elk hun eigen kracht, en juist in die samenwerking ligt de sleutel tot inclusieve innovatie.
In de lijn van deze gedachte werd tijdens het evenement meermaals verwezen naar MindLabs: een plek waar sociale wetenschappen, gedragswetenschappen en technologische innovatie elkaar ontmoeten om XR-oplossingen te ontwikkelen voor maatschappelijke uitdagingen.
De missing link is ‘why’
Frank Buitendyk van Gartner Futures Lab schetste een toekomst waarin alles en iedereen digitaal verbonden is. De nieuwe generatie groeit op met een ‘collaboration first’-mentaliteit. Tegelijkertijd staat de samenleving onder druk door privacyvraagstukken, polarisatie en mentale gezondheidsproblemen. Volgens Buitendyk ligt de missing link in de vraag: waarom? Technologie is pas van waarde als het bijdraagt aan publieke waarden en een meer veerkrachtige, inclusieve samenleving. XR kan daarbij helpen, mits het wordt ontwikkeld en toegepast met een duidelijk maatschappelijk doel voor ogen.
XR is samenwerking
Tijdens de paneldiscussie tussen Npuls, DUTCH en CIIIC kwam eens te meer tot uitdrukking dat de ontwikkeling en toepassing van XR afhankelijk is van de kracht van het ecosysteem waaruit zij voortkomt, of waarin zij landt. Het succes hangt af van samenwerking tussen alle betrokken partijen van makers tot onderwijsinstellingen en van bedrijven tot maatschappelijke organisaties. Er zijn al verschillende projecten die laten zien hoe dat eruit kan zien.
Npuls dat bijdraagt aan de innovatie van het Nederlandse onderwijs, werkt met en voor haar ecosystyeem aan een landelijk platform voor XR-content genaamd Simulearn. Dit wordt een centrale marktplaats waar scholen XR-content kunnen vinden, delen, implementeren en beheren, inclusief kwaliteitskaders en een framework voor zowel docenten als makers. Hiermee wordt een veelgehoorde barrière weggenomen: waar vind ik kwalitatieve en toegankelijke XR-content die aansluit bij mijn onderwijspraktijk? Het platform moet eind dit jaar operationeel zijn en draagt bij aan een bredere toegankelijkheid van XR in het onderwijsveld. Meer informatie hierover vind je op www.npuls.nl.
Andere inspirerende voorbeelden werden aangehaald door DUTCH, het programma dat de ontwikkeling van XR-oplossingen in de zorgsector stimuleert. Denk aan simulaties die zorgprofessionals trainen in complexe handelingen, maar ook aan XR-toepassingen die stress bij patiënten verminderen voorafgaand aan een operatie. Dat scheelt niet alleen medicatie, maar verhoogt ook het welzijn van patiënten. Deze toepassingen laten zien hoe XR directe impact kan hebben op de kwaliteit van zorg. Bekijk deze en andere projecten op www.dutch.technology.
Een andere case die werd aangehaald is SpaceBuzz dat laat zien hoe XR kan bijdragen aan maatschappelijke bewustwording. Hun programma geeft kinderen een ‘overview effect’ door middel van een VR-raketervaring. Leerlingen ervaren hoe het is om vanuit de ruimte naar de aarde te kijken, waardoor hun besef van duurzaamheid en onderlinge verbondenheid groeit. SpaceBuzz is inmiddels internationaal actief en inzetbaar in diverse onderwijscontexten. Lees meer op spacebuzz.org.
En natuurlijk was daar het eerder genoemde SmartPhone Orchestra van Steye Hallema, dat als energizer diende tijdens de XR Day. Door elke telefoon in de zaal te gebruiken als individueel instrument en deze samen te brengen tot een harmonieus geheel, ontstond er een krachtige ervaring van co-creatie en verbinding. Dit concept is ook in te zetten voor educatieve en culturele evenementen. Meer informatie vind je op smartphoneorchestra.com.
Van losse toepassingen naar een symfonie
Wat deze voorbeelden gemeen hebben, is dat ze XR niet benaderen als een gadget of experiment, maar als een instrument om maatschappelijke waarde te creëren. Technologie krijgt betekenis als mensen verbinding maken en hun expertise bundelen. XR kan de samenleving niet veranderen, maar mensen die XR slim en verantwoordelijk inzetten wel.
Wil je weten hoe jouw organisatie kan aansluiten bij deze projecten of jouw XR-ambities verder kan brengen? Bekijk de projecten via de genoemde websites, neem contact op met CIIIC voor koppeling aan relevante programma’s en partners, of deel jouw eigen initiatieven, zodat we deze community van XR-vernieuwers blijven versterken.